Cây táo gai hay còn có tên khác là cây sơn tra, cây táo mèo, cây có tên khoa học là Crataegus, là một chi thuộc họ Rosaceae, có nguồn gốc ở các nước ôn đới.
Cây táo mèo là cây bụi nhỏ cao khoảng 6m với đặc trưng là các quả nhỏ dạng quả táo khi chín có màu đỏ thắm, thân cây thường ngắn và ở các cành xòe ra nhiều nhánh có gai phân bố, thông thường gai dài 1–3 cm. Lá sắp xêp theo kiểu vòng xoắn trên các cành dài, và mọc thành cụm trên các cành non. Lá có 3-5 thùy, mép có răng cưa và mặt dưới dọc theo các gan có lông mịn.
Cây táo mèo nở hoa vào mùa xuân và các chùm hoa của nó là các bông mai tập hợp từ 5 đến 25 bông hoa nhỏ với nhau họp thành tán, đài có lông mịn, cánh hoa màu trắng, 20 nhị.
Quả táo mèo từ lâu đã được con người dùng làm thực phẩm cũng như dược liệu và được sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền Trung Quốc làm thuốc thảo dược, dùng để tạo ra cao táo mèo chủ yếu để cải thiện tuần hoàn máu, tăng cường chức năng tim mạch. Những quả táo gai khô cũng được dùng để thúc đẩy tiêu hóa, làm thuốc an thần.
Các hợp chất có trong táo mèo bao gồm: axit folic (chất chống oxy hóa và quan trọng cho quá trình trao đổi chất), Vitamin C (miễn dịch, da và sức khỏe tim mạch), Flavonoid rutin (một chất chống oxy hóa giúp cải thiện lưu lượng máu bằng cách giúp làm giãn mạch máu), Phenol (chống viêm và sát trùng), Procyanidin (hợp chất chống oxy hóa), Vitexin (chống oxy hóa, chống ung thư, chống viêm), Catechin (một nhóm chất chống oxy hóa), Saponin (giúp cơ thể hấp thụ chất dinh dưỡng), Canxi...
Trong quả táo mèo chứa nhiều polyphenol là một hợp chất chống oxy hóa mạnh mẽ, được tìm thấy trong hầu hết thực vật. Chất chống oxy hóa polyphenol giúp trung hoà các phân tử không ổn định như gốc tự do khi chúng hiện diện ở mức cao.
Bên cạnh đó, chất polyphenol trong quả táo mèo còn đem lại nhiều lợi ích sức khỏe không ngờ đến, bao gồm giúp ngăn ngừa và làm giảm nguy cơ mắc các bệnh như hen suyễn, nhiễm trùng, tiểu đường tuýp 2, lão hoá da sớm, bệnh ung thư và các vấn đề về tim mạch.
Quả táo mèo có thể có đặc tính chống viêm giúp cải thiện sức khỏe của chúng ta.
Nghiên cứu về căn nguyên của tình trạng viêm mạn tính cho biết nó nguyên nhân chính dẫn đến các bệnh như hen suyễn, tiểu đường tuýp 2 và một số bệnh ung thư.
Trong một số nghiên cứu trên trên động vật là chuột bị bệnh gan cho ăn nhiều fructose đã cho thấy, việc tiêu thụ chiết xuất từ quả táo gai có thể làm giảm đáng kể mức độ hiện diện của các hợp chất gây viêm trong cơ thể, góp phần làm giảm viêm và tổn thương gan.
Vì vậy mà các chuyên gia tin rằng chất bổ sung từ quả táo gai có thể mang đến những lợi ích chống viêm ở con người.
Trong nền y học cổ truyền Trung Quốc, quả táo mèo là một trong những loại thực phẩm thường được khuyên dùng để hỗ trợ cho việc điều trị cao huyết áp.
Các nghiên cứu trên động vật về tác dụng của táo mèo đối với hội chứng chuyển hóa đã phát hiện ra rằng, các hoạt chất trong táo gai hoạt động như một chất giãn mạch tự nhiên, giúp thư giãn các mạch máu đang bị co thắt trong cơ thể, từ đó hỗ trợ làm giảm mức huyết áp cao một cách hiệu quả.
Ngoài ra, khi những người bị tăng huyết áp nhẹ, nếu sử dụng khoảng 500 mg chiết xuất quả táo gai mỗi ngày thì có thể làm giảm đáng kể được mức huyết áp tâm trương của mình.
Trong một nghiên cứu ngẫu nhiên có đối chứng về tác dụng hạ huyết áp của táo gai đối với bệnh nhân kéo dài 16 tuần ở gần 80 người mắc bệnh cao huyết áp và tiểu đường tuýp 2 đã cho thấy, những người dùng 1200mg chiết xuất quả táo gai đã cải thiện chỉ số huyết áp tốt hơn so với những người sử dụng giả dược.
Một số nghiên cứu về tác dụng lên hội chứng chuyển hóa chỉ ra rằng sử dụng chiết xuất táo gai có thể cải thiện mức cholesterol trong máu nhờ hàm lượng flavonoid và pectin. Pectin là một loại chất xơ tham gia vào quá trình chuyển hóa cholesterol.
Thông thường, triglyceride và cholesterol là 2 loại chất béo chính có trong máu của bạn. Ở mức bình thường, chúng hoàn toàn lành mạnh và đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với việc sản xuất hormone và vận chuyển các chất dinh dưỡng đi khắp cơ thể.
Khi nồng độ các chất béo trong máu mất đi sự cân bằng vốn có (đặc biệt là chất béo trung tính cao và cholesterol HDL (tốt) thấp) đóng một vai trò trong xơ vữa động mạch hoặc tích tụ mảng bám trong mạch máu của bạn. Nếu những mảng bám này tiếp tục tích tụ, theo thời gian nó có thể gây tắc nghẽn hoàn toàn các mạch máu và dẫn đến đau tim hoặc đột quỵ.
Trong một cuộc thử nghiệm trên chuột đã cho thấy, khi chúng được sử dụng chiết xuất từ quả táo gai thì mức cholesterol toàn phần, cholesterol xấu LDL cũng như mức triglycerid trong gan thấp hơn 28 – 47%.
Cuối cùng, một nghiên cứu lâm sàng về điều trị xơ vữa động mạch kéo dài 6 tháng ở 64 người bị xơ vữa động mạch cho thấy rằng uống chiết xuất táo gai với liều 2,3 mg mỗi pound (5 mg mỗi kg) trọng lượng cơ thể làm giảm đáng kể độ dày của mảng bám có hại tích tụ trong động mạch cảnh.
Quả táo gai và chiết xuất đã được sử dụng trong nhiều thế kỷ để điều trị các vấn đề tiêu hóa, đặc biệt là chứng khó tiêu và đau dạ dày.
Loại quả mọng như táo gai và chiết xuất của nó chứa nhiều chất xơ, có tác dụng hỗ trợ hệ tiêu hoá bằng cách giảm tình trạng táo bón và kích thích sự phát triển của các lợi khuẩn đường ruột. Prebiotics là thực phẩm nuôi dưỡng và thúc đẩy vi khuẩn đường ruột khỏe mạnh, rất quan trọng để duy trì hệ tiêu hóa khỏe mạnh.. Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị rằng, những người bị tiêu hoá chậm nên bổ sung thêm chất xơ từ quả táo gai hay chiết xuất của nó để kích thích hệ tiêu hoá hoạt động hiệu quả hơn.
Ngoài ra, một nghiên cứu trên động vật về tiêu thụ chiết xuất từ quả táo gai cho thấy nó góp phần làm giảm đáng kể quá trình vận chuyển thức ăn trong hệ tiêu hoá. Thức ăn khi vào cơ thể sẽ di chuyển nhanh hơn qua hệ tiêu hoá, từ đó làm giảm chứng khó tiêu, bảo vệ dạ dày tương tự như 1 loại thuốc chống viêm loét.
Hơn nữa, nghiên cứu về thành phần hóa học, dược lý và các ứng dụng tiềm năng của quả táo gai đối với loài gặm nhấm cho thấy rằng các hợp chất trong quả táo gai có thể tăng cường sản xuất và hoạt động của các enzym tiêu hóa - cụ thể là những enzym cần thiết cho quá trình tiêu hóa thức ăn giàu chất béo và protein.
Quả táo gai có thể giúp ngăn ngừa lão hóa da sớm do sự suy giảm collagen do tiếp xúc với ánh nắng mặt trời hoặc tia cực tím quá nhiều.
Một nghiên cứu trong ống nghiệm cho thấy hỗn hợp chiết xuất từ táo gai và nhân sâm có thể ngăn ngừa các dấu hiệu lão hóa bằng cách ức chế sự hình thành nếp nhăn và tăng độ ẩm cho da cho thấy tác dụng này có thể là do hàm lượng chất chống oxy hóa của quả táo gai.
Các nhà khoa học đã nghiên cứu táo gai như một liệu pháp mới có tiềm năng cho chứng rối loạn lo âu, có tác dụng an thần rất nhẹ, giúp làm giảm các triệu chứng lo lắng. Khi sử dụng chiết xuất từ quả táo gai có thể giúp bạn cảm thấy thoải mái và bớt lo lắng hơn.
So với việc sử dụng các loại thuốc chống lo âu truyền thống, chiết xuất táo gai gây ra ít tác dụng phụ hơn và nó đang được nghiên cứu để trở thành một phương pháp điều trị tiềm năng cho các rối loạn thần kinh trung ương, chẳng hạn như chứng lo lắng hoặc trầm cảm.
Nếu bạn muốn thử bổ sung táo gai nhằm để kiểm soát sự lo lắng của mình, bạn không nên ngừng bất kỳ loại thuốc điều trị nào đang dùng mà nên thảo luận với chuyên gia chăm sóc sức khỏe để đảm bảo nó an toàn cho bạn.
