Dự án vẽ 15 cụm cột đá cổng bản ở xã Ngọc Chiến, huyện Mường La bắt đầu một cách thật tự nhiên. Vốn là người thường xuyên đi lại giữa Hà Nội và Ngọc Chiến, cho nên Nguyễn Cao Cường cũng được nhiều bà con và cán bộ của xã biết.
Đặc biệt, kể từ khi Cường lên bản Nậm Nghiệp, nơi cao nhất của xã Ngọc Chiến để giúp đỡ bà con người Mông làm du lịch, thì anh càng được mọi người biết và đón nhận nhiều hơn. Tâm sự với tôi, Cường cho biết, một ngày nọ, anh Bùi Tiến Sỹ, Bí thư của xã Ngọc Chiến gọi điện cho Cường. Anh nói, thấy Cường và các anh chị hoạ sỹ trang trí cái quán cafe ở Nậm Nghiệp đẹp quá, nên Anh rất muốn làm cách nào đó nhờ các anh chị hoạ sỹ, nghệ sỹ bạn của Cường có thể giúp cho xã một việc.
Nghe đến đây, Cường rất tò mò muốn biết, việc gì mà Bí thư Xã lại nói chuyện có vẻ hệ trọng vậy !? Sau khi tâm sự tầm gần một tiếng đồng hồ, thì hoá ra có việc thế này: Bắt đầu từ năm nay, ngoài việc làm đường, làm cột điện, thì xã Ngọc Chiến có chủ trương làm 15 cây cột đá để ở đầu 15 bản. Các cây cột đá này chính là một phần rất quan trọng để tạo nên điểm nhấn cho diện mạo du lịch của từng bản, của xã.
Vì vậy, Bí thư Xã rất trăn trở, trực tiếp xuống bản cùng bà con lựa chọn cột đá, chọn vị trí đặt cột.v.v...Rồi anh bắt đầu chỉ đạo bà con các bản tự trang trí cho cột đá, vừa làm bảng thông tin du lịch, vừa trang trí thành biểu tượng của bản. Nhưng của đáng tội, bà con không phải ai cũng biết vẽ, nên thành ra, chủ trương thì hay, mà kết quả lại không như ý.
Vì nhẽ đó, anh Sỹ đành phải bốc máy lên mà nhờ Cường. Nhìn xa xăm như đang hồi tưởng lại, rồi Cường kể tiếp, nếu tự mình và một hai người bạn lên vẽ, thì rất khó có thể hoàn thành việc vẽ các cột đá với yêu cầu vừa sinh động, vừa nghệ thuật được. Nên Cường quyết định là sẽ nhờ cộng đồng những người bạn yêu mến mỹ thuật, hội hoạ cùng chung tay với Cường, với anh Sỹ và với bà con nhân dân 15 bản của xã Ngọc Chiến.
Chính vì thế, Cường quyết định cùng với họa sỹ Nguyễn Nam lên mạng xã hội kêu gọi mọi người cùng chung tay. May mắn là khi kêu gọi, dự án này đã lập tức nhận được sự ủng hộ của cộng đồng. Có nhà tài trợ quyết định tặng toàn bộ kinh phí chuyến đi; có người tặng toàn bộ chi phí họa phẩm.v.v...
Mọi thứ dường như bắt đầu rất thuận buồm xuôi gió, tiền xe đã có, tiền họa phẩm cũng đủ rồi. Có những nhà tài trợ rất nhiệt tâm như anh Trịnh Duy Đông và con gái; chị Xuân Hồng, Tổng Giám đốc công ty Hiệp Hưng; anh Nguyễn Thành Nam, Chủ tịch công ty Funix.v.v...
Còn ở phía xã, Bí thư Sỹ cũng đã triển khai họp cán bộ Đảng ủy, Ủy ban xã và các thôn để phố biến rất kỹ càng chu đáo. Sát đến ngày đoàn lên đường, toàn bộ 15 bản cũng đã hoàn thành việc dựng tất cả các cụm cột đá theo tiêu chuẩn. Những mẫu phác thảo của cả 15 cụm cột cơ bản đã xong. Công tác chuẩn bị hậu cần cho đoàn cũng đã đến những bước cuối cùng.
Ngày 9 tháng Năm, đoàn họa sỹ họp buổi cuối cùng để sáng sơm ngày 11/5 đoàn sẽ lên đường. Không khí rất phấn chấn, ai cũng mong sớm được lên bản để đóng góp chút lao động của mình.
Bà con 15 bản cũng háo hức không kém, anh Lường Xiên, Chủ tịch Hội Nông dân của xã, người được giao nhiệm vụ chắp nối các đơn vị, liên tục thông báo tình hình. Đến lúc này, toàn bộ 15 bản đã sẵn sàng nơi ăn chốn ở để mời các nghệ sỹ ăn, ngủ tại bản phục vụ việc sáng tác biểu tượng cùng với bà con trong những ngày nghệ sỹ xuống bản.
Dự kiến khoảng 14g30 đoàn sẽ đến Ủy ban xã để kịp họp thống nhất phương án điều chỉnh phác thảo, nhưng đến tận 15g30 xe mới tới được. Toàn bộ các đồng chí cán bộ từ huyện đến xã đều đang ngồi đợi rất sốt ruột; thấy đoàn đến ai nấy đều mừng vì xe không gặp sự cố gì trên đường. Tranh thủ thời gian, đoàn tổ chức họp ngay cùng với cán bộ huyện, xã và cán bộ thôn. Về cơ bản bà con đều đồng tình với các mẫu phác thảo, có một số điều chỉnh nhỏ cho phù hợp với hoa văn của từng bản. Đúng 6g chiều, xã mời toàn bộ đoàn đi ăn cơm liên hoan gặp mặt. Có thể nói cho đến lúc này, mọi người trong đoàn mới thực sự yên tâm, chỉ chờ đợi sáng hôm sau sẽ đi xuống địa bàn triển khai vẽ thực địa.
Xã Ngọc Chiến có bảy bản người Thái, gồm: bản Mường Chiến, Nà Tâu, Mường Chiến II, Bản Lướt, Bản Phày, bản Đông Xuông, và bản Khua Vai. Có bảy bản người Mông gồm: Bản Giạng Phổng, bản Pú Dảnh, bản Nậm Nghẹp, Chăm Pộng, Lọng Cang, Huổi Ngùa và bản Chom Khâu. Bản thứ mười lăm là Bản Kẻ của người dân tộc La Ha.
Bà con 15 bản đã hoàn thành xong việc dựng 15 cột đá, làm bệ đỡ, và đang rất mong ngóng các nghệ sỹ về đây giúp bà con. Cho nên ngay sáng hôm sau, 12/5 từ tinh mơ, đoàn cán bộ của các bản đã tập hợp trước sân nhà homestay Ngọc Chiến Pearls để đón các đoàn họa sỹ về bản.
Trao đổi với chúng tôi về cách làm, Bí thư xã Bùi Văn Sỹ kể, từng bản đều có kế hoạch đón tiếp, phục vụ các đoàn họa sỹ rất chu đáo. Mỗi bản sẽ đón 2 họa sỹ về cùng ăn, cùng ở và lao động ngay tại bản. Cách làm này, một mặt giúp cho họa sỹ gần gũi hơn với đồng bào, hiểu hơn về nhu cầu vẽ cột đá của bản; mặt khác cũng giúp cho xã bớt đi chút khó khăn, do xã miền núi thực tế nguồn thu không nhiều, cho nên kinh phí cũng có phần giới hạn.
Sau 2 ngày lao động cùng bà con, nếm trải cái gian khó của những bản vùng cao vùng sâu, những bản nghèo nhất, khó khăn nhất của Ngọc Chiến, nhiều anh chị em trong đoàn không giấu nổi xúc động. Có những đoàn đến khi chia tay mà họa sỹ và bà con ngậm ngùi bịn rịn mãi mới lên được xe. Đoàn của họa sỹ Minh Trang, Hải Yến lên bản Nậm Nghẹp đúng vào hôm trời mưa, cán bộ bản phải che mưa, sưởi ấm, bón từng bát cháo để các họa sỹ đủ ấm mà làm việc. Khi xuống núi, xe không đi được, cả đoàn phải dìu nhau dắt díu đi từng bước dưới mưa về tập kết. Những kỷ niệm như thế chắc hẳn chẳng bao giờ quên...
Cho đến nay, các cụm cột đá đầu bản đã được sự đón nhận của bà con địa phương và du khách. Nhiều đoàn khách khi đến với bản đều chọn chụp ảnh check in, và thông qua đó hình ảnh của địa phương cũng được lan tỏa đến với đồng bào cả nước.
Có thể nói, chủ trương mời họa sỹ vẽ các cụm cột đá của Ngọc Chiến là một chủ trương đúng đắn, sáng tạo, với cách làm linh hoạt, hiệu quả. Vừa trang trí cho bản làng, vừa góp phần kết nối tình cảm của bà con với anh chị em họa sỹ, đồng thời lan tỏa giá trị văn hóa bản sắc cộng đồng đến với cả nước.
Dưới đây là một số hình ảnh của dự án.
