Ngọc Chiến, huyện Mường La, tỉnh Sơn La, từ lâu đã được biết đến như một vùng đất vàng của cây sơn tra (táo mèo) – loài cây đặc trưng của núi rừng Tây Bắc. Trong đó, bản Nậm Nghẹp nổi bật với diện tích lớn và chất lượng táo mèo vượt trội, làm nên thương hiệu không thể trộn lẫn.
Ngọc Chiến hiện có tổng diện tích táo mèo lên tới 2.659ha, trong đó hơn 1.200ha thuộc bản Nậm Nghẹp. Đây là bản có diện tích táo mèo lớn nhất xã, với hơn 1.000ha táo cổ thụ tự nhiên – những cây táo đã tồn tại hàng trăm năm. Người già trong bản kể lại rằng từ khi ông cha họ đến định cư tại đây, các cây táo lớn cao hàng chục mét đã là một phần không thể thiếu của vùng đất này.
Bên cạnh những cây táo tự nhiên, từ các chương trình trồng rừng 327 và 661 của nhà nước, Ngọc Chiến đã bổ sung thêm hơn 1.000ha táo mới, với tuổi đời từ 20 đến 40 năm. Hiện nay, người dân tiếp tục tự trồng thêm cây con để duy trì và phát triển diện tích táo.
Táo mèo Ngọc Chiến được trồng trên các bản có độ cao trên 1.000m, nhưng đặc biệt nhất là tại Nậm Nghẹp, nơi có độ cao 2.000m. Điều kiện khí hậu mát mẻ, thổ nhưỡng đặc biệt cùng ánh nắng trực tiếp tạo nên những trái táo với hàm lượng đường, nước và chất dinh dưỡng cao nhất.
Táo Nậm Nghẹp, được ví như "má đào thiếu nữ," nổi bật với lớp da hồng mịn màng và thịt trắng ngọt thanh. Phẩm cấp của loại táo này luôn được đánh giá cao nhất tại Việt Nam. Mùa hoa táo thường bắt đầu vào tháng 3, sau 7 tháng, táo chín rộ vào tháng 10, đánh dấu thời điểm thu hoạch nhộn nhịp nhất trong năm.
Hiện tại, táo được thu hoạch hoàn toàn thủ công, từng quả một để tránh rơi rụng, hư hỏng. Việc trèo lên cây để hái táo đòi hỏi sự tỉ mỉ và kỹ năng cao từ người nông dân. Với năng suất trung bình 2 tấn/ha, toàn xã Ngọc Chiến đạt sản lượng hơn 3.000 tấn quả tươi mỗi vụ.
Dù táo mèo là cây trồng chủ lực, giá trị kinh tế mang lại chưa thực sự ổn định. Những năm trước, giá táo tại vườn có thể đạt 30.000 đồng/kg, nhưng gần đây, thương lái chỉ thu mua với mức giá 5.000–7.000 đồng/kg, khiến đời sống bà con thêm khó khăn.
Việc tìm đầu ra ổn định và nâng cao giá trị sản phẩm táo mèo đang là bài toán lớn cho chính quyền và người dân Ngọc Chiến. Các sản phẩm chế biến từ táo như mứt, ô mai, trà, giấm, và rượu là hướng đi triển vọng, cần được đầu tư và quảng bá mạnh mẽ hơn.
Cây táo mèo không chỉ là nguồn sống mà còn là biểu tượng văn hóa của bản Nậm Nghẹp. Với sự hỗ trợ từ các chương trình phát triển nông nghiệp và du lịch cộng đồng, hy vọng táo mèo Nậm Nghẹp sẽ tiếp tục khẳng định vị thế đặc sản hàng đầu của vùng núi Tây Bắc.
